بخش ۷ - جواب
در آلــــا فــــکــــر کـــردن شـــرط راه اســـت
ولــــی در ذات حــــق مــــحــــض گـــنـــاه اســـت
بــــود در ذات حــــق انــــدیــــشــــه بــــاطــــل
مـــحـــال مـــحـــض دان تـــحـــصـــیــل حــاصــل
چــــو آیــــات اســــت روشـــن گـــشـــتـــه از ذات
نـــــــــــگـــــــــــردد ذات او روشـــــــــــن ز آیــــــــــات
هـــمـــه عـــالـــم بـــه نـــور اوســـت پــیــدا
کـــــجـــــا او گـــــردد از عـــــالـــــم هــــویــــدا
نــــگــــنــــجــــد نــــور ذات انــــدر مــــظـــاهـــر
کـــه ســـبـــحـــات جـــلـــالــش هــســت قــاهــر
رهـــا کـــن عـــقـــل را بـــا حـــق هـــمــی بــاش
کـــه تـــاب خـــور نـــدارد چــشــم خــفــاش
در آن مــوضــع کــه نــور حــق دلــیــل اسـت
چـــه جـــای گـــفـــتـــگـــوی جـــبـــرئـــیـــل اســت
فــــرشـــتـــه گـــرچـــه دارد قـــرب درگـــاه
نـــگـــنـــجـــد در مـــقـــام «لــی مــع الــلــه»
چــــو نــــور او مــــلــــک را پــــر بـــســـوزد
خـــرد را جـــمـــلـــه پـــا و ســر بــســوزد
بــــــــــود نــــــــــور خــــــــــرد در ذات انـــــــــور
بــه ســان چـشـم سـر در چـشـمـه خـور
چــو مــبــصــر بــا بــصــر نـزدیـک گـردد
بــــــصــــــر ز ادراک آن تــــــاریــــــک گــــــردد
ســــیــــاهـــی گـــر بـــدانـــی نـــور ذات اســـت
بـــــه تــــاریــــکــــی درون آب حــــیــــات اســــت
ســیــه جــز قــابــض نــور بـصـر نـیـسـت
نــظــر بــگــذار کــیــن جـای نـظـر نـیـسـت
چـــه نـــســـبـــت خـــاک را بـــا عـــالــم پــاک
کــــــه ادراک اســــــت عــــــجــــــز از درک ادراک
ســــیــــه رویــــی ز مـــمـــکـــن در دو عـــالـــم
جـــــدا هـــــرگـــــز نـــــشــــد والــــلــــه اعــــلــــم
ســـواد الـــوجـــه فـــی الـــداریـــن درویـــش
ســـواد اعـــظـــم آمــد بــی کــم و بــیــش
چه می‌گویم که هست این نکته باریک
شـــــــب روشـــــــن مـــــــیــــــان روز تــــــاریــــــک
در ایــن مــشــهــد کــه انــوار تــجـلـی اسـت
ســـخــن دارم ولــی نــا گــفــتــن اولــی اســت
بخش ۸ - تمثیل در بیان ظهور خورشید حقیقت در آیینه کائنات
اگــر خــواهــی کــه بــیــنــی چـشـمـهٔ خـور
تــو را حــاجــت فــتــد بــا جــســم دیـگـر
چـــو چـــشـــم ســـر نـــدارد طـــاقـــت تــاب
تــــوان خــــورشــــیــــد تـــابـــان دیـــد در آب
از او چــــون روشـــنـــی کـــمـــتـــر نـــمـــایـــد
در ادراک تــــــو حــــــالــــــی مـــــی‌فـــــزایـــــد
عــــدم آیــــیـــنـــهٔ هـــســـتـــی اســـت مـــطـــلـــق
کـــز او پـــیـــداســـت عـــکـــس تــابــش حــق
عـــدم چـــون گـــشـــت هـــســـتـــی را مـــقــابــل
در او عـــکـــســـی شـــد انـــدر حـــال حـــاصــل
شـــد آن وحـــدت از ایـــن کــثــرت پــدیــدار
یــکــی را چــون شــمــردی گـشـت بـسـیـار
عـــــدد گـــــرچــــه یــــکــــی دارد بــــدایــــت
ولــــیــــکــــن نــــبــــودش هــــرگــــز نــــهــــایـــت
عـــدم در ذات خـــود چـــون بــود صــافــی
از او بـــا ظـــاهـــر آمـــد گـــنـــج مـــخــفــی
حـــدیـــث «کـــنـــت کــنــزا» را فــرو خــوان
کــه تــا پــیــدا بــبـیـنـی گـنـج پـنـهـان
عـــدم آیـــیـــنـــه عـــالـــم عـــکـــس و انـــســان
چـو چـشـم عـکـس در وی شـخـص پـنـهان
تـو چـشـم عـکـسـی و او نـور دیـده است
به دیده دیده را هرگز که دیده است
جـــهـــان انـــســـان شـــد و انــســان جــهــانــی
از ایـــن پـــاکـــیـــزه‌تـــر نـــبـــود بــیــانــی
چــو نــیــکــو بــنــگــری در اصــل ایــن کــار
هـم او بـیـنـنـده هـم دیـده اسـت و دیدار
حــدیــث قــدســی ایــن مــعــنــی بــیــان کـرد
و بـی یـسـمـع و بـی یـبـصـر عـیان کرد
جـــهـــان را ســر بــه ســر آیــیــنــه‌ای دان
بــه هــر یــک ذره در صــد مــهـر تـابـان
اگـــر یـــک قـــطـــره را دل بـــر شـــکــافــی
بـــرون آیـــد از آن صـــد بـــحـــر صـــافــی
بــه هــر جــزوی ز خــاک ار بــنـگـری راسـت
هــــــــزاران آدم انـــــــدر وی هـــــــویـــــــداســـــــت
بــه اعـضـا پـشـه‌ای هـمـچـنـد فـیـل اسـت
در اســـمـــا قـــطــره‌ای مــانــنــد نــیــل اســت
درون حـــــــبــــــه‌ای صــــــد خــــــرمــــــن آمــــــد
جـــــــــهـــــــــانـــــــــی در دل یــــــــک ارزن آمــــــــد
بـــــه پـــــر پــــشــــه‌ای در جــــای جــــانــــی
درون نــــــقــــــطـــــهٔ چـــــشـــــم آســـــمـــــانـــــی
بــــــدان خــــــردی کــــــه آمــــــد حـــــبـــــهٔ دل
خــــــداونـــــد دو عـــــالـــــم راســـــت مـــــنـــــزل
در او در جـــمـــع گــشــتــه هــر دو عــالــم
گــــــهــــــی ابــــــلـــــیـــــس گـــــردد گـــــاه آدم
بــبــیــن عــالــم هــمــه در هــم ســرشــتــه
مـــلـــک در دیـــو و دیـــو انـــدر فـــرشـــتــه
هــمــه بــا هـم بـه هـم چـون دانـه و بـر
ز کـــــافــــر مــــؤمــــن و مــــؤمــــن ز کــــافــــر
بـــه هــم جــمــع آمــده در نــقــطــهٔ حــال
هـــــمـــــه دور زمـــــان روز و مـــــه و ســــال
ازل عـــــــیـــــــن ابـــــــد افـــــــتـــــــاد بـــــــا هـــــــم
نــــــــزول عــــــــیــــــــســــــــی و ایـــــــجـــــــاد آدم
ز هـــر یـــک نـــقـــطــه زیــن دور مــســلــســل
هـــــزاران شـــــکـــــل مـــــی‌گـــــردد مــــشــــکــــل
ز هــر یــک نــقــطــه دوری گــشــتــه دایــر
هــــم او مــــرکــــز هــــم او در دور ســــایـــر
اگـــــر یـــــک ذره را بـــــرگـــــیــــری از جــــای
خــــلــــل یــــابــــد هـــمـــه عـــالـــم ســـراپـــای
هــمــه ســرگـشـتـه و یـک جـزو از ایـشـان
بــــرون نـــنـــهـــاده پـــای از حـــد امـــکـــان
تـــعـــیـــن هــر یــکــی را کــرده مــحــبــوس
بــه جــزویــت ز کــلــی گــشــتــه مــایــوس
تــو گــویــی دائــمـا در سـیـر و حـبـسـنـد
کــه پــیــوســتـه مـیـان خـلـع و لـبـسـنـد
هــــــمــــــه در جــــــنـــــبـــــش و دائـــــم در آرام
نـــه آغـــاز یـــکـــی پـــیـــیــدا نــه انــجــام
هــــمـــه از ذات خـــود پـــیـــوســـتـــه آگـــاه
وز آنـــجـــا راه بـــرده تـــا بـــه درگــاه
بــــه زیــــر پــــردهٔ هــــر ذره پــــنــــهــــان
جـــــــمـــــــال جـــــــانـــــــفـــــــزای روی جــــــانــــــان
